Je paard chemisch of natuurlijk ontwormen?

In de eerste twee blogs in deze serie ‘Wormen bij paarden’ heb je kunnen lezen over de meest voorkomende wormen bij paarden, hoe paarden een wormbesmetting kunnen oplopen en wat je zelf kunt doen om de kans op besmetting zo klein mogelijk te houden.

Je kunt door goed management je eigen paard helpen een gezonde afweer tegen worminfecties te ontwikkelen. Een gezond paard krijgt minder snel een ernstige wormbesmetting. Toch wordt er nog vaak preventief ontwormd, zonder dat er een wormbesmetting is aangetoond. Hoe zit het precies met de gangbare chemische ontworming? En wat is natuurlijk ontwormen nou eigenlijk? In dit artikel lees je over het verschil tussen chemisch en natuurlijk ontwormen.

Wilde paarden versus gedomesticeerde paarden

Een wormbesmetting kan ontstaan als je paard eet in de buurt van besmette mest en zo wormeitjes binnenkrijgt. Wilde paarden hebben zo’n groot leefgebied, dat ze niet in de buurt van mest hoeven te grazen. Bovendien hebben wilde paarden een sterk immuunsysteem dat ervoor zorgt dat de infectiedruk van wormen op een acceptabel niveau blijft. Zonder dit sterke natuurlijke afweersysteem zouden paarden in het wild niet overleven. Wilde paarden hebben dus ook inwendige parasieten, maar het komt niet vaak voor dat ze een ernstige wormbesmetting hebben die zorgt voor gezondheidsproblemen.

In tegenstelling tot wilde paarden, leven onze gedomesticeerde paarden vaak onder stressvolle omstandigheden in grote groepen op een relatief kleine oppervlakte. Wanneer deze paarden op een weide worden gezet, is het vanwege de beperkte ruimte bijna onmogelijk om niet in de buurt van gevallen mest te grazen. Ook zijn gedomesticeerde paarden vaak al van jongs af aan met grote regelmaat chemisch ontwormd. Dit zorgt ervoor, dat het lichaam van het paard nooit geleerd heeft om zelf op een natuurlijke manier met worminfecties om te gaan. Bovendien heeft het veelvuldige gebruik van chemische ontwormspuiten, anti-vliegensprays en vaccinaties geen positieve uitwerking op het natuurlijke afweersysteem van je paard.

Vervelende bijwerkingen van chemische ontworming voor je paard

Wanneer ik schrijf over chemische ontworming, bedoel ik de gangbare, chemisch-farmaceutische wormpasta’s. Ivermectine is de meest gebruikte chemische ontwormer voor paarden. Het is jarenlang gebruikelijk geweest om paarden preventief - dat wil zeggen zonder aantoonbare wormbesmetting, uit voorzorg - te ontwormen. Dit beleid is gelukkig de laatste jaren bijgesteld en het advies tegenwoordig is om te ontwormen na een mestonderzoek (wormeitelling). Echter in de praktijk wordt er nog altijd vaak met medicijnen gewerkt zonder medische noodzaak.

Resistente 'super-wormen'

Er zijn twee problemen met de gangbare chemische ontworming. De eerste is dat het veelvuldige preventieve gebruik ervan heeft geleid tot het ontstaan van ‘super-wormen’ die resistent zijn voor medicatie tegen inwendige parasieten. Dit wil zeggen dat de medicijnen (de chemische ontwormpasta’s) geen effect meer hebben op de wormen.

'Afvalberg' in je paard

Het tweede probleem met chemisch-farmaceutische ontwormspuiten is dat ze een overbelasting veroorzaken van de lever, het zenuwstelsel en het spijsverteringssysteem van je paard. Dit kan leiden tot vervelende bijwerkingen zoals een opgezwollen hals en tong, ontstoken tandvlees, hoefbevangenheid, koliek en allergische reacties.

Stel je voor: er ligt een grote hoop afval in je voortuin. De berg afval trekt veel vliegen aan, die er omheen zwermen en er op zitten. Je kunt twee dingen doen om dit op te lossen: 1) je koopt een pesticide en spuit deze over de afvalberg zodat de vliegen verdwijnen of 2) je verwijdert de afvalhoop, zodat deze geen vliegen meer kan aantrekken.

Slechte voeding en veelvuldig gebruik van chemische middelen kunnen zo’n ‘afvalberg’ in je paard creëren. Er zijn vervolgens steeds méér chemische middelen nodig om de ontstane problemen weer op te kunnen lossen. Waardoor de afvalberg opnieuw hoger wordt. En zo ontstaat een vicieuze cirkel.

Veel beter zou zijn om te voorkómen dat er een 'afvalberg' in je paard ontstaat. Dat doe je onder andere door niet onnodig preventief medicatie (en gifstoffen) toe te dienen.

Hoewel een chemisch-farmaceutische wormspuit misschien wel de wormen in het paard doodmaakt, zorgt hij niet voor het opruimen van de ‘berg’ dode wormen. Bovendien doet de ontwormpasta niets aan de eventuele inwendige schade aan maag en darmen die je paard heeft opgelopen door de wormbesmetting.

Het kan soms nodig zijn om chemisch te ontwormen, bijvoorbeeld wanneer de weides op de pensionstal waar je paard staat besmet zijn. Echter kan de worminfectiedruk bij veel paarden prima onder controle gehouden worden zónder gebruik van chemische middelen.

Wanneer het toch nodig is om je paard met een gangbare wormpasta te behandelen, kun je je paard helpen om de ontstane afvalberg op te ruimen. Geef je paard na een chemische ontworming een natuurlijk supplement samengesteld uit pure kruiden die helpen de lever en de nieren te ondersteunen. De lever en nieren van je paard zijn namelijk de natuurlijke afvalverwerkers van het lichaam. Hilton Herbs DeTox is een echte aanrader na een ontworming.

Giftige stoffen komen in het milieu

Naast de negatieve bijwerkingen die chemisch-farmaceutische wormspuiten hebben op de gezondheid van je paard, zijn er ook negatieve gevolgen voor de leefomgeving.

Een gangbare wormkuur is vergif: de pasta is tenslotte bedoeld om wormen in je paard dood te maken. Echter, het gif uit de wormspuit blijft niet in je paard, het komt via de mest van je paard weer terecht op je weide. Hier trekt het in de bodem, waar het bodemleven er door vergiftigd wordt. Mestkevers, die juist zo goed van pas komen bij het opruimen van mest op de weide, overleven zo’n vergiftiging niet.

Wanneer het regent, spoelt het vergif de sloot naast je weiland in. Waar het in het oppervlaktewater terecht komt. De werkzame stoffen in de gangbare ontwormingspasta's zijn zeer giftig voor vissen en andere waterdieren.

Denk verder nog aan vogels die de onverteerde granen uit de mest van je paard pikken en zo gif binnen krijgen. Of je hond, die best regelmatig een hapje mest meepikt. Sommige rashonden, zoals border collies, zijn zó gevoelig voor bijvoorbeeld ivermectine, dat ze dood kunnen gaan na een hap mest van een net ontwormd paard.

Holistische aanpak: natuurlijk ontwormen

Om de oorzaak van de problemen met inwendige parasieten aan te pakken, is een holistische aanpak nodig. Het doel is om zowel de leefomgeving (extern) als het spijsverterings- en immuunsysteem (intern) zo ongastvrij mogelijk in te richten voor wormen.

Dit vraagt een multidisciplinaire aanpak van:

• goed weidemanagement;
• gezonde voeding;
• ondersteuning van het immuun- en spijsverteringsstelsel;
• stressmanagement;
• voeren van kruiden met een anti-parasitaire werking.

Tips voor goed weidemanagement vind je in deze blog.

Wanneer je het hebt over 'natuurlijk ontwormen' is dit dus niet enkel een kwestie van het toedienen van een middel om wormen te doden. Natuurlijk ontwormen is een totaalaanpak van goed weidemanagement, ondersteunen van de gezondheid van het paard en het met kruiden helpen het maag-darmstelsel zo onaantrekkelijk mogelijk voor inwendige parasieten te maken.

Kruiden: wormmanagement op de natuurlijke manier

In de natuur vinden paarden zelf planten die effectief zijn tegen inwendige parasieten. Ze grazen over zo’n groot leefgebied, dat ze in staat zijn precies de goede mix aan kruiden bij elkaar te scharrelen. De worminfectiedruk blijft op deze manier laag.

De graslanden waar onze gedomesticeerde paarden tegenwoordig vooral op grazen, bestaan bijna volledig uit eenzelfde soort gras. Er groeien weinig andere planten en wanneer er kruiden staan, bieden deze te weinig variatie om een gezonde, ondersteunende mix voor het spijsverteringsstelsel te zijn.

Door het bij elkaar grazen van verschillende kruiden doet het wilde paard meteen aan zelfmedicatie, ook tegen inwendige parasieten (wormen). Verschillende kruiden staan bekend om hun werking als anthelminthicum: ze gaan infecties met parasitaire wormen in het maag-darmkanaal tegen.

Kruiden hebben van nature een steeds wisselende samenstelling, afhankelijk van het jaargetijde of zelfs de tijd van de dag waarop ze geplukt worden. Hierdoor varieert de kruidenmix, zelfs al bestaat hij uit dezelfde kruiden, altijd een beetje en is de kans op resistentie en het creëren van ‘super-wormen’ nihil. Dit in tegenstelling tot chemisch-farmaceutische wormkuren, die synthetisch gemaakt zijn en altijd exact dezelfde samenstelling hebben.

Worm verdrijvende en worm dodende kruiden

Sommige kruiden staan bekend om hun vermifuge eigenschappen: zij helpen de wormen en hun larven uit het lichaam te verdrijven.

Voorbeelden van deze vermifuge kruiden zijn:

• Knoflook (Allium sativum): Bevat veel alliin, dit blijkt een effectief antibioticum zelfs bij verdunning. Ditzelfde bestanddeel creëert een ongunstige omgeving in de darmen voor inwendige parasieten;
• Bitterhout (Picrasma excelsa): Gezondheidsbevorderend en uitdrijvend, tevens bekend om zijn werking tegen rondwormen.
• Gladde iep (Ulmus fulva): Het slijm in gladde iep kan helpen om de pijn van koliek of maagzweren te verlichten, en werkt ontstekingsremmend bij darmontstekingen. Helpt de binnenkant van darmen en maag te beschermen, en helpt bij de uitdrijving.

Andere kruiden zijn van oudsher beroemd om hun vermicide eigenschappen: zij helpen de wormen en hun larven te doden. Voorbeelden van deze kruiden zijn:

• Kaneel (Cinnamomum zelandicum): Werkt tegen schimmels en bacteriën en heeft een wormdodend effect. Daarnaast bevordert kaneel het verteringssysteem;
• Tijm (Thymus vulgaris): Tijm bevat veel tannine, flavonoïden en saponinen. Het werkt anti-schimmel en anti-worm, is effectief tegen spoelwormen. Thymol, een bestanddeel van tijm, is een sterk antiseptisch bestanddeel dat werkt zonder irritatie van het slijmvlies.

Kruiden voor een gezond spijsverteringsstelsel

Daarnaast zijn er kruiden die de natuurlijke weerstand van het paard helpen ondersteunen, bijvoorbeeld door een goed werkende darmflora te bevorderen. Wanneer je paard een gezond maag-darmstelsel heeft, loopt hij veel minder kans op een gezondheidsbedreigende worminfectie. Voorbeelden van deze kruiden zijn:

• Griekse Alant (Inula helenium): bevordert de weerstand van de darmen, werkt antibacterieel en stimuleert de spijsvertering;
• Venkel (Foeniculum vulgare): brengt ingewanden tot rust, helpt spijsverteringsgestel te harmoniseren;
• Cayenne (Capsicum minimum): kan het slijmvlies van de maag en de werking van de darmen verbeteren.
• Kleefkruid (Gallium aperine): Werkt eetlustopwekkend en ontstekingsremmend. Helpt de opbouw van giftige stoffen in het lichaam te reduceren.

Kleefkruid

De beste combinatie om de worminfectiedruk bij je paard op een natuurlijke manier te managen is dus:

• Worm afdrijvende kruiden;
• Worm dodende kruiden;
• Kruiden die het spijsverteringssysteem van je paard ondersteunen.

Zelf met kruiden aan de gang

Nu kun je uiteraard aan de slag met het kweken van deze kruiden in je paardenweide. Super voor je paard, als hij de kruiden lekker zelf bij elkaar kan grazen! Jammer genoeg is dit vaak niet zo eenvoudig te realiseren. Een oplossing is om de kruiden los bij te voeren.

Alle bovengenoemde kruiden zijn los verkrijgbaar. Echter, wanneer je zomaar kruiden aan je paard gaat voeren en zéker wanneer het gaat om sterke anti-parasitair werkende kruiden, kan je met een verkeerde dosering grote gezondheidsproblemen veroorzaken. Let bijvoorbeeld op met boerenwormkruid: dit mag je niet geven aan drachtige merries: het kan abortus veroorzaken.

Wanneer je met kruiden wilt gaan werken, is het daarom raadzaam om te kiezen voor een mix die door een deskundige producent is samengesteld. De precieze doseringen van de kruiden zijn dan al uitgebalanceerd en in de bijsluiter of gebruiksaanwijzing zie je precies hoeveel je aan je paard moet voeren.

Voorbeelden van natuurlijke middelen voor een gezonde wormbalans:

• Verm-X: een kruidensupplement samengesteld uit elf kruiden die worm afdrijvend, worm dodend en bevorderend werken voor de gezonde werking van het spijsverteringsstelsel van je paard. Verm-X is verkrijgbaar in drie verschillende supplementen: poeder voor toevoeging aan het voer, vloeibare tinctuur voor in het drinkwater of brokjes die je als beloning of extraatje aan je paard kunt geven.

• EquiGreen Wurm-o-Vet forte (van producent cdVet). De ingrediënten hiervan zijn: pompoenpitten, wortels, walnootbladeren, rozenbottelvruchten, essenschors, geraspte kokosnoot, koriander, wilde knoflook, wilde kool, tijm, paardenbloem en paardenbloemwortel, citroenmelisse, alsem.

Afhankelijk van het product dat je kiest, geef je maandelijks of per kwartaal het voedingssupplement aan je paard.

Medicatie gebruiken wanneer nodig

Let op: voedingssupplementen zijn geen medicijnen. Neem bij een ernstige wormbesmetting contact op met je dierenarts. Natuurlijke voedingssupplementen zijn bedoeld om het spijsverteringsstelsel van je paard zo gezond mogelijk en zo onaantrekkelijk mogelijk voor inwendige parasieten te maken. Door natuurlijke middelen te gebruiken voor een gezonde wormbalans, zorg je ervoor dat je geen onnodige medicatie (en gifstoffen) in het systeem van je paard hoeft te brengen. Chemisch-farmaceutische medicijnen blijven op deze manier hun werking behouden: wanneer ze nodig zijn.