Giftige kruiden in je paardenwei herkennen

We zijn niet allemaal plantendeskundigen. Toch is het handig als je als paardeneigenaar zelf kunt herkennen welke planten gevaarlijk kunnen zijn voor je paard. In de paardenweide, maar ook langs de paddock of op het pad waar je vaak loopt met je paard kunnen giftige kruiden staan. Hoe kun je deze giftige planten herkennen? In dit artikel bespreek ik een aantal giftige planten voor paarden en vertel je wat over hun kenmerken.

Herkent je paard zelf giftige kruiden?

Een paard dat graast in de wei zal de meeste giftige kruiden wel mijden, maar een paard aan de hand kan zo maar een hapje mee pikken en is dan minder kieskeurig. Je moet dus altijd opletten en weten wat er in je omgeving staat.

Ook als je de weide hooit is het heel belangrijk dat je giftige kruiden weg haalt om te voorkomen dat ze in het hooi komen en door de paarden worden gegeten.

Eenmaal gedroogd in het hooi herkennen paarden het giftige kruid niet meer en dan kunnen ze dus ongemerkt veel gifstoffen binnen krijgen.

TIP van Natuurlijk Paarden:

Symptomen van vergiftiging door het eten van giftige planten

Als je paard te veel giftige kruiden heeft gegeten kan dat tot  gezondheidsklachten en zelfs tot overlijden leiden. De volgende symptomen kunnen duiden op het binnenkrijgen van giftige planten:

• conditieverlies,
• gewichtsverlies,
• anorexia,
• koliek,
• constipatie (verstopping) of bloederige diarree,
• tenesmus (aandrang om te mesten, zelfs als je paard net gemest heeft),
• mogelijk rectale verzakking,
• hemoglobinurie (er bevindt zich hemoglobine in de urine, maar geen rode bloedcellen),
• vaak geeuwen,
• dyspneu (benauwdheid/kortademigheid),
• lichtgevoeligheid,
• geelzucht, later als gevolg van leverfalen,
• hepatoencephalisch syndroom met rusteloosheid (leverfalen),
• tuimelen,
• loopataxie,
• tandenknarsen,
• blindheid,
• depressie,
• convulsies (stuiptrekkingen),
• levercoma,
• overlijden.

Twijfel je over de gezondheidstoestand van je paard? Neem dan altijd contact op met je dierenarts!

Vers of gedroogd: nog steeds giftig voor je paard?

Er zijn giftige kruiden die gedroogd dus giftig blijven, maar er zijn ook kruiden die hun giftigheid verliezen als deze gedroogd worden.

Een voorbeeld hiervan is boterbloem. In de weide wordt deze gemeden door de paarden en bij voldoende variatie en gras is de soort in de weide dus geen probleem. Ook een weide met boterbloem hooien is dus geen probleem want in het hooi is de boterbloem niet meer giftig.

Verschillende soorten boterbloemen

Enkele boterbloemen in de weide is geen probleem. Is de soort echter overmatig aanwezig dan is dat heel ongezond voor paarden.

Er zijn verschillende soorten boterbloem. De meest algemene is de kruipende boterbloem (Ranunculus repens). Dit is de lage soort. Deze soort groeit in de voedselrijkere graslanden, voornamelijk in koeienweiden of iets minder intensief beheerde voormalige koeienweiden. Deze soort kan erg dominant zijn.

Op de afbeelding hier onder zie je rechtsboven de bloeiende plant, onder het herkenning van het blad zonder bloei.

Scherpe boterbloem

In hooilanden en wat minder voedselrijke graslanden kom je de hogere, scherpe boterbloem (Ranunculus acris) tegen. Deze soort is veel minder dominant.

Blaartrekkende boterbloem

Ook is er nog de blaartrekkende boterbloem (Ranunculus sceleratus). Deze is het meest giftig en treffen we in zeer voedselrijke, vochtige graslanden en in slootkanten op open grond (bv bagger).

De balans in de bodem

Het is niet nodig kruipende en scherpe boterbloem uit je weiland te verwijderen omdat paarden er om heen eten en ze in het hooi niet giftig zijn.

Dominantie van boterbloem geeft echter wel een disbalans in de bodem aan. Door de bodem in balans te brengen zullen ze afnemen en grassen en gezonde kruiden toenemen.

Als kruipende boterbloem dominant wordt dan kan het wel een probleem worden omdat er dat minder te eten is voor de paarden en bij honger gaan ze ook de boterbloemen eten.

Jacobskruiskruid

Een zeer bekende giftige plant voor paarden is natuurlijk Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris). Dit is een tweejarig plant die ook zeer giftig blijft in het hooi.

De meeste paardeneigenaren weten deze wel te herkennen, ook de eerstejaars rozetten (zie foto’s). Deze soort kan echter afhankelijk van de groeiplaats wel wat verschillende bladvormen hebben en soms is het ook lastig om deze van andere, er op lijkende soorten, te onderscheiden.

Jacobskruiskruid in verschillende groeistadia herkennen in je paardenwei

De foto’s hieronder laten wat verschillende groeistadia zien. Jakobskruiskruid groeit met name op droge, open gronden of omgewoelde gronden maar kan zowel in wat voedselrijkere weiden als op de armere weiden groeien.

Op de foto's hierboven zie je linksboven het Jakobskruiskruid, de hele plant met  bloemen. Rechtsboven en onder zie je de diversiteit in rozetten in het eerste jaar met de kenmerkende rood-paarse bladstelen. Rechtsonder de kiemplant.

Andere kruiskruiden die ook giftig zijn voor je paard

Jakobskruiskruid heeft neven en nichten die minder bekend zijn, maar net zo giftig.

Moeraskruiskruid

Zo is er in de natte, voedselrijke weilanden moeraskruiskruid (Jacobaea paludosa) of waterkruiskruid (Jacobaea aquatica).

Op de foto's hieronder zie je de hele plant en rechtsonder - close–up - de bloemen van het moeraskruiskruid. De groeivorm is heel anders, veel meer vertakt en minder gedrongen.

Klein kruiskruid

Op de wat drogere, zandige open gronden tref je klein kruiskruid (Senecio vulgaris) aan. Deze staat meestal niet in het weiland, maar kan wel langs paden, langs de paddock of aan de rand van het weiland staan.

Klein kruiskruid heeft een onopvallend bloempje zonder bloemblaadjes of de zogenaamde lintbloemen die de andere kruiskruiden wel hebben.

Hoe voorkom je dat kruiskruiden steeds dominanter worden in je wei?

Beheersing is bij kruiskruiden het sleutelwoord. Voorkom dat de plant zaad kan zetten en steek hem dus voor die tijd uit. Zorg dat de grasmat gesloten blijft zodat hij niet kan kiemen. Vertrapping van de weide stimuleert dus kieming van kruiskruiden.

Meer giftige kruiden in voedselrijke weilanden

Uit onderzoek van de WUR blijkt dat in voedselrijke graslanden meer giftige kruidensoorten voorkomen dan in de wat matig voedselrijke weiden met laagproductieve grassen.

In intensief beheerde koeienweiden zie je deze kruiden echter niet omdat deze worden bestreden met gif. Als een paardenhouder een voormalige koeienweide niet spuit dan zullen giftige kruiden gaan toenemen.

Als je niet wilt spuiten of (steeds wilt blijven) uitsteken dan kan je de weide omvormen naar een gezonde paardenweide. Hierdoor komt de bodem meer in balans en zal het aantal giftige kruiden afnemen.

Bedenk echter dat dit proces niet van de een op de andere dag gaat. Daar gaat wat tijd over heen. Lees hier meer over in mijn andere blogs.

Minder bekende giftige planten in je paardenwei

Nog een aantal voorbeelden van giftige kruiden die regelmatig kunnen voorkomen in de paardenwei:

Waterscheerling

Waterscheerling (Cicuta virosa) staat op natte plekken, met name in slootkanten en blijft ook giftig in hooi. Deze lijkt op fluitenkruid wat niet giftig is. Ook in hooi sterk giftig.

Hondsdraf

Hondsdraf (Glechoma hederacea) is ook heel giftig voor paarden. Deze soort is in het hooi pas na 3 maanden niet meer giftig. Als deze giftige plant aanwezig is in je paardenweide, geeft dat verstoring in de bodem aan.

Basterdklaver

Basterdklaver (Trifolium hybridum) lijkt qua groeivorm op rode klaver, maar heeft geen blad onder aan de bloem bij de steel. De kleur zit tussen witte en rode klaver in.

Het verschil is dat blad ovaler is dan witte klaver en bij rode klaver (en meestal ook bij witte) zit een witte vlek op het blad.

Op de afbeelding hieronder zie je de verschillende klavers naast elkaar.

Stinkende gouwe

Stinkende gouwe (Chelidonium majus): op de foto zie je de bloeiende plant en linksboven een jong exemplaar. Gedroogd is dit kruid minder giftig dan vers.

Bitterzoet

Zwarte nachtschade

Ook gedroogd is deze plant sterk giftig: zwarte nachtschade (Solanum nigrum). Dit giftige kruid groeit op open grond, bij vertrapping.

Koolzaad

Koolzaad (Brassica napus): deze plant is ook gedroogd giftig en met name de zaden.

Paardenstaart

Paardenstaart (Equisetum): Giftig, ook gedroogd. Groeit op vochtige grond.

Berenklauw

Op onderstaande foto zie je het blad van de reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum). Deze en ook gewone berenklauw zijn giftig, ook gedroogd.

Gevleugeld hertshooi/Sint Janskruid

Sint Janskruid (Hypericum perforatum) is een giftig kruid voor je paard. Gedroogd in het hooi is deze plant 20% minder giftig.

Klaproos

Klaproos (Papaver) is licht giftig voor je paard, ook gedroogd.

Boerenwormkruid

Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) is licht giftig, gedroogd niet meer. Dit kruid heeft een geneeskrachtige werking in zeer lage dosering. Zo nu en dan een hapje kan geen kwaad. Let wel op bij drachtige merries: boerenwormkruid kan abortus veroorzaken.

Klein hoefblad

Klein hoefblad (Tussilago farfara) is giftig voor je paard, ook gedroogd. Staat niet heel vaak in de paardenweide. Geeft verstoring in de bodem aan.

Ridderzuring

Ridderzuring (Rumex obtusifolius) is licht giftig voor je paard, gedroogd in het hooi minder. Deze plant kan erg dominant zijn in de paardenweide. Houdt van voedselrijke bodem.

Vingerhoedskruid

Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) vind je vaak bij bosranden of in tuinen, maar deze giftige plant kan ook uitzaaien in de weide. Linksonder op onderstaande foto zie je een rozet.