Knoflook voeren aan je paard: veilig of gevaarlijk?

Een sterk verhaal is altijd leuk om nader te onderzoeken. In dit artikel verdiep ik me in het voeren van knoflook aan paarden. Knoflook als voedingssupplement voor paarden houdt de gemoederen bezig. Zowel voorstanders als felle tegenstanders laten zich horen en gooien met argumenten waarom dit sterk geurende kruid al dan niet tot het dieet van je paard zou moeten behoren.

Knoflook groeide van oorsprong op de steppes in Azië en werd daar door de voorouders van onze paarden in hun natuurlijke leefomgeving gegeten. Van tijd tot tijd steekt het advies de kop op om je paard absoluut geen knoflook te voeren. Zo worden supplementen die knoflook bevatten direct geboycot. Knoflook zou bloedarmoede veroorzaken en moet daarom op de zwarte lijst. Ik ben benieuwd waar dit oordeel over knoflook zijn oorsprong vindt én of het allemaal wel zo zwart-wit is als het gesteld wordt.

Inzet van knoflook in de natuurgeneeskunde

Knoflook, ofwel Allium Sativum, is al duizenden jaren één van de meest ingezette kruiden in de phytotherapie (kruidengeneeskunde). Geen wonder, want dit kruid heeft een groot aantal zeer waardevolle eigenschappen. Zo kan knoflook worden ingezet:

• Om bacteriën, schimmels en virussen te doden (als antisepticum),

• Als antibioticum (tegen een bacteriële ontsteking),

• Om zijn antimicrobiële werking (het doden van micro-organismen zoals bacteriën of schimmel),

• Als anthelminthicum (ontwormingsmiddel tegen parasitaire wormen in het maag-darmkanaal),

• Om slijm in de longen te helpen oplossen of het ophoesten van slijm in de longen gemakkelijker te maken (als expectorans),

• Als diaphoreticum (zorgt ervoor dat de huidporiën open gaan staan om zo afvalstoffen door zweten af te voeren),

• Om het bloeddrukverlagend effect bij hoge bloeddruk (hypertensie),

• Bij insulineresistentie (als antidiabeticum),

• Als antitromboticum (voorkomt vorming van bloedstolsels).

Veterinair natuurgeneeskundige Hilary Page Self schrijft in haar boek A modern horse herbal over knoflook: “knoflook is ideaal om in te zetten bij problemen met het ademhalingsstelsel. Door zowel de slijmoplossende als de antibiotische werking bevordert knoflook het ophoesten van slijm uit de longen en helpt het tegen een aanwezige infectie van de luchtwegen.
Daarnaast is knoflook rijk aan zwavel. Het heeft een bloedzuiverend effect. Dit wordt uitgescheiden door de huidporiën en helpt met het afweren van bijtende insecten. Verder heeft knoflook een bevorderend effect op de darmflora, die van belang zijn voor een goede spijsvertering. Ter preventie kan knoflook ingezet worden om infecties van virussen en wormbesmettingen te voorkomen.”

Knoflook

Knoflookboycot

Waarom steekt er zo nu en dan een sterke lobby de kop op juist tégen het voeren van knoflook aan paarden? Het afraden van het voeren van knoflook aan je paard lijkt gebaseerd op de aanname dat knoflook bloedarmoede kan veroorzaken. Hoe zit dat precies? Vroeg ik mij af. Daarom ben ik op zoek gegaan naar wetenschappelijk onderzoek dat deze bewering ondersteunt.

Bloedarmoede (anemie)

Ons bloed en ook dat van je paard bestaat voor meer dan 40% uit rode bloedcellen. Deze bloedcellen hebben een heel belangrijke taak: ze halen zuurstof op in de longen en vervoeren dit in de bloedsomloop door het hele lichaam om zo alle weefsels te voorzien van voldoende zuurstof. Een rode bloedcel bevat ook een ijzerhoudend biomolecuul: hemoglobine. Dit geeft de rode kleur en zorgt voor het binden van de zuurstof.

Bij bloedarmoede kan het bloed minder goed zuurstof aan het lichaam leveren. Dit kan komen door een verminderd aantal rode bloedcellen, of door een te laag hemoglobinegehalte. Het percentage rode bloedcellen in het bloed kan gemeten worden. Dit wordt weergegeven als de hematocrietwaarde. Een abnormaal lage hematocrietwaarde kan duiden op bloedarmoede.

Bloedarmoede (ofwel anemie) kan allerlei gezondheidsklachten veroorzaken. Tekenen van bloedarmoede bij paarden kunnen zijn: slechte prestaties, gebrek aan energie, zwakte, lethargie (abnormale slaperigheid of geen motivatie), verlies van eetlust en depressie.

Een paard kan bloedarmoede krijgen door het verlies van veel bloed, bijvoorbeeld bij een ernstige verwonding, maar ook door bijvoorbeeld kanker of maagzweren. Ook infecties, bijvoorbeeld door inwendige parasieten (bloedworminfectie) kunnen een rol spelen bij het ontwikkelen van bloedarmoede.

Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van het voeren van knoflook op paarden

Knoflookvergiftiging
Het veelgeciteerd wetenschappelijk onderzoek 'Association of maximum voluntary dietary intake of freeze-dried garlic with Heinz body anemia in horses' van Pearson et al. uit 2005 (zie referentielijst onderaan dit artikel voor een link) concludeert dat paarden vrijwillig zo'n grote hoeveelheid knoflook kunnen eten dat ze er bloedarmoede van krijgen: Heinz-lichaampjes anemie.

Het doel van het onderzoek was om na te gaan of gevriesdroogde knoflook veilig als supplement aan paarden gegeven kan worden. De onderzoekers verwachtten dat de maximale hoeveelheid knoflook die een paard vrijwillig zou eten, niet zou leiden tot het ontwikkelen van bloedarmoede.

Wanneer er zogenaamde Heinz-lichaampjes (Heinz bodies) aanwezig zijn in de rode bloedcellen van je paard, duidt dat op schade aan de hemoglobine. Dit kan veroorzaakt worden door het eten van voedsel dat thiosulfaat bevat. Thiosulfaat is een stof die ontstaat wanneer het bestanddeel Alliine in knoflook onder invloed van het enzym alliinase wordt omgezet in thiosulfaat allicine. De onderzoekers stellen dat paarden die langdurig gevoerd worden met knoflook, mogelijk knoflookvergiftiging kunnen oplopen.

De onderzoeksopzet: langdurig knoflook voeren aan paarden

Er deden 4 paarden mee aan dit onderzoek. Twee paarden werden bijgevoerd met gedroogde knoflook, de andere twee paarden vormden de controlegroep: zij kregen geen knoflook bijgevoerd, maar werden ingezet om de gevonden bloedwaarden mee te vergelijken. De twee merries en twee ruinen varieerden in leeftijd van 2 tot 12 jaar en in gewicht van 475kg tot 557kg. Gemiddeld woog een paard in dit onderzoek iets meer dan 500kg. Ik gebruik daarom verder in deze blog 500kg lichaamsgewicht als uitgangspunt.

Er werd over een periode van 71 aaneengesloten dagen knoflook aan de twee paarden gevoerd. Wekelijks werd het bloed van alle vier de paarden onderzocht.

Een of twee keer per week hoogden de onderzoekers de hoeveelheid knoflook op. Met uiteindelijk op dag 41 de hoogste dosis van 0,25 gram knoflook per kilogram lichaamsgewicht, twee keer per dag. Op dag 71 werd gestopt met het voeren van knoflook omdat de veterinair toxicoloog die verbonden was aan het onderzoek adviseerde om te stoppen. De hematocrietwaarde (het percentage rode bloedcellen in het bloed) van de paarden was onder het acceptabele niveau gekomen.

Vanaf dag 41 tot en met dag 70 kregen de paarden (uitgaand van een gemiddeld lichaamsgewicht van 500kg), zo’n 250 gram knoflook per dag te eten. Heb jij in je keukenkastje een potje knoflookpoeder staan? Meestal zit daar ongeveer 50 gram in. 250 gram is dus maar liefst 5 van deze potjes. Om 250 gram gedroogde knoflook te verkrijgen, zijn ongeveer 15 bollen verse knoflook nodig, dat zijn méér dan 100 teentjes! Verderop in dit artikel probeer ik je een beeld te geven van de hoeveelheden knoflook waar het in dit onderzoek om ging.

Om de effecten van het bijvoeren van knoflook te meten, werd bij de paarden bloed afgenomen

Eten paarden ‘vrijwillig’ grote hoeveelheden knoflook?

Een interessante opmerking in dit onderzoek is: “het toevoegen van 0,1 gram gevriesdroogde knoflook per kg lichaamsgewicht resulteerde in een totale weigering van het voer bij beide paarden”. Denk weer even terug aan het potje knoflook in je keukenkastje: per maaltijd werd een paard zo'n vól potje knoflook van 50g aangeboden. En dat twee keer per dag.

Er is daarop een week later opnieuw gestart met het bijvoeren van de knoflook, maar nu gemixt met melasse.

Melasse is een stroopachtig bijproduct uit de suikerindustrie. Het bevat ongeveer 50% suiker. De melasse hielp in dit geval om het gewone krachtvoer dat de paarden bijgevoerd kregen goed te mengen met de knoflook. Hierdoor is het moeilijker voor het paard om het krachtvoer van de knoflook te scheiden en wordt het geheel smakelijker, zodat de paarden het wel op wilden eten. Gemixt met melasse aten de paarden in het onderzoek 'vrijwillig' een zeer grote hoeveelheid gedroogde knoflook.

Je kunt je wel afvragen hoe ‘vrijwillig’ het eten van grote hoeveelheden knoflook is als je die verpakt in melasse en mixt met krachtvoer. Denk je dat jouw paard uit vrije wil zoveel knoflook zou eten?

Reken- en beeldvoorbeeld: hoeveel knoflook werd gevoerd?

Bovenstaande beschrijving van het uitgevoerde onderzoek geeft je misschien een beetje een idee over de buitensporige hoeveelheden knoflook die aan de paarden in het onderzoek gevoerd zijn. Hóe buitensporig precies, probeer ik met een rekenvoorbeeld en foto’s hieronder duidelijk te maken.

De resultaten van het onderzoek wezen uit dat het voeren van 0,2 gram knoflook per kilogram lichaamsgewicht, twee keer per dag, al na 4 dagen tekenen van knoflookvergiftiging gaf in het bloed van de paarden. En daarna is de dosering zelfs nog opgehoogd.

Laten we uitgaan van een paard dat 500kg weegt. Dit paard wordt in de onderzoeksopstelling twee keer per dag gevoerd met 500 x 0,2 = 100g knoflook. We hebben voor de onderstaande fotovergelijking koudgeperst knoflookgranulaat van het merk cdVet gebruikt. Op onderstaande foto zie je op het eerste schoteltje 100 gram knoflookgranulaat liggen. Dit krijgt het paard uit het onderzoek twee keer per dag te eten.
Het schoteltje ernaast laat 10 gram knoflookgranulaat zien: de helft van de aanbevolen dagelijkse dosis. Het paard in het onderzoek krijgt dus 10x meer knoflook dan wordt aanbevolen.

100 gram versus 10 gram knoflookgranulaat

Op de volgende foto zie je de hoeveelheid knoflook die dagelijks aan de paarden in de onderzoek setting is gevoerd op het grotere grijze bord (boterhambord) liggen. Ik moest hiervoor een groter bord pakken aangezien de hoeveelheid niet meer op het schoteltje paste. Dit is 200 gram knoflook. Op het kleinere schoteltje ernaast ligt 20 gram knoflook, de aanbevolen dagelijkse dosis van het cdVet knoflookgranulaat.

De paarden in het onderzoek moesten elke dag 200 gram knoflook eten. Ik moest een groter bord pakken om deze hoeveelheid op te kunnen leggen...

Een ander merk koudgeperste pure knoflook, Bye Bye Fly van Hilton Herbs, hanteert een aanbevolen dagelijkse dosis van 1-1,5 maatschepje per dag voor paarden tussen de 400kg en 650kg. Het in de verpakking meegeleverde maatschepje is 15ml, wat overeenkomt met 10 gram knoflookpoeder.

Op het ene bord op de volgende foto ligt anderhalf schepje, dus 15 gram. Dat is de aanbevolen dosering voor een paard van ongeveer 500kg. Het andere bord bevat 200 gram knoflook: de hoeveelheid die langdurig per dag aan de paarden in het onderzoek is gevoerd. Nog steeds uitgaande van een paard van 500kg. Schrik jij hier ook van? Ik wel! Zulke bizarre hoeveelheden knoflook zou jij toch ook niet aan je paard voeren?

De aanbevolen dagdosering van 15 gram in contrast met de enorme hoeveelheid van 200 gram die de paarden in het onderzoek te eten kregen

Nog een onderzoek naar knoflook en bloedwaarden bij paarden

Meer recent, in 2019, werd in Finland door drie onderzoekers ook een wetenschappelijke studie naar het effect van het voeren van knoflook op de bloedwaarden van paarden gedaan. Er werd gekeken naar de effecten van knoflook op de ontstekingswaarden die door luchtweginfecties verhoogd waren, maar ook naar het al dan niet ontwikkelen van bloedarmoede.

De studie naar het effect van het bijvoeren van gedroogde knoflook werd in Finland uitgevoerd in de wintermaanden november tot januari. De 12 paarden die werden ingezet voor dit onderzoek, gingen in de winter op stal, na het weideseizoen. In veel paardenstallen is de luchtkwaliteit erg slecht (denk aan stof uit de stalbedekking en bacteriën in de lucht). Dit kan ertoe leiden dat paarden last krijgen van hun luchtwegen. Endoscopisch onderzoek toonde bij 9 van de 12 paarden tekenen van luchtwegklachten aan, gerelateerd aan de slechtere luchtkwaliteit in de boxen. Dit was ondanks het gebruik van zoveel mogelijk stofvrije bodembedekking, hooi en het dagelijks uitmesten van de stallen.

De luchtkwaliteit in paardenboxen is vaak slecht

De helft van de paarden kreeg 32 mg per kilogram lichaamsgewicht gedroogde knoflook bijgevoerd, gedurende 83 opeenvolgende dagen. 32 milligram knoflook is voor een paard van 500 kilo 16 gram. De andere 6 paarden kregen geen knoflook bijgevoerd: zij waren de zogenaamde controlegroep om de resultaten goed te kunnen vergelijken.

De bloedwaarden van de paarden werden op verschillende momenten getest: halverwege de onderzoeksperiode en na afloop van de 83 dagen. Er werd bij enkele van de paarden die knoflook bijgevoerd kregen, een lichte daling in de bloedwaarden (zoals hemoglobine gehalte en een telling van het aantal rode bloedcellen) gevonden die zou kunnen duiden op lichte bloedarmoede. De onderzoekers geven echter aan dat dit geen significant verschil was en dat meer onderzoek nodig is om harde conclusies te kunnen trekken. Wel werd er een positief effect gemeten op de ontstekingswaarden die gerelateerd zijn aan luchtwegklachten. Het knoflooksupplement verminderde de luchtweginfecties.

120 gram droge knoflook komt overeen met ongeveer 6 tot 8 knoflookbollen, ruim 50 teentjes knoflook.

Voedingssupplementen voor paarden die knoflook bevatten

Wat mij ook interessant leek om eens te bekijken: een voedingssupplement met knoflook als één van de kruiden waaruit het is samengesteld. Er zijn paardeneigenaren wie zó de stuipen op het lijf gejaagd zijn met de horrorverhalen over het voeren van knoflook, dat ze zelfs geen voedingssupplement met knoflook erin durven te voeren aan hun paard. Is deze angst wel gegrond?

We nemen Verm-X, een puur kruidensupplement bestaande uit elf werkzame kruiden die van oudsher ingezet worden om hun vermicide (wormdodende) en vermifuge (wormafdrijvende) eigenschappen. In de blogserie over natuurlijk ontwormen lees je daar meer over.

Op de foto hieronder zie je op het grote bord 200 gram knoflookpoeder: dit is de hoeveelheid die 71 dagen achtereen is gevoerd aan het paard van 500 kg in het onderzoek van Pearson. Op het schoteltje met het maatschepje erbij zie je dagdosis Verm-X poeder, onderdeel van een 5-daagse kuur (die maandelijks herhaald wordt). Op het derde schoteltje zie je hoeveel van die dagelijkse dosis Verm-X poeder bestaat uit knoflook.

Op het grote bord zie je de hoeveelheid knoflook die de paarden in het onderzoek te eten kregen. Op de schoteltjes zie je links de dagdosis Verm-X poeder en rechts de hoeveelheid knoflook in deze dagdosering.

Zoals je ziet, is het aandeel knoflook in Verm-X slechts klein. Het blijft ruim binnen de aanbevolen dagdosis pure knoflook. Bovendien voer je dit supplement slechts vijf opeenvolgende dagen per maand: als kuur. Dit is een belangrijk verschil met het grote aantal opeenvolgende dagen waarin tijdens de wetenschappelijke studies knoflook werd bijgevoerd aan de testpaarden: 71 en 83 dagen.

Traktaties met knoflook

Eén van onze favoriete soorten kruidensnoepjes voor paarden zijn Herballs van Hilton Herbs. Deze gezonde traktatie (zonder melasses!) heeft als ingrediënt ook knoflook. Voor wie al huiverig wordt van het idee, ben ik op onderzoek uit gegaan hoeveel knoflook één Herball (smaak Oregano & Mint) bevat.

Hilton Herbs beveelt een dagelijkse hoeveelheid van 6 Herballs aan voor een paard van 500 kilo. Eén Herball snoepje bevat 0,017 gram knoflook, dat is 17 miligram. Zou je per dag 6 Herballs aan je paard van 500kg voeren, dan geef je in totaal 0,10 gram knoflook. Uitgaande van een gezonde dosis van maximaal 12 gram knoflook per dag, zou je wat betreft knoflookhoeveelheid met een gerust hart 720 Herballs per dag aan je paard kunnen voeren. Dat komt ongeveer overeen met 10 tot 12 verpakkingen Herballs van 250g: dat is meer dan 2,5 kilo aan snoepjes.

Met een hele toren aan Herballs zou je nog binnen de aanbevolen dagdosering knoflook blijven

Zou je met het voeren van Herballs de hoge dagdoseringen knoflook willen bereiken zoals in de wetenschappelijk studie van Pearson, 200 gram, dan zou je die dosering pas bereiken met een bizarre hoeveelheid snoepjes: 11.764! Dat is meer dan 45 kilo Herballs. Hoe lekker deze snoepjes ook zijn, denk je dat jouw paard zo'n berg nog vrijwillig naar binnen zou krijgen?

Knoflook voeren aan je paard: veilig of gevaarlijk?

Is het voeren van knoflook aan je paard veilig, of juist gevaarlijk? Dat medicinale kruiden werken, staat niet ter discussie. Knoflook is één van de sterkst werkende kruiden uit de natuurgeneeskunde.

Je moet wel helder hebben welke hoeveelheid van een bepaald kruid nodig is om het gewenste effect te bereiken. Om die reden is het goed dat er wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan. Zo kan er ook bepaald worden wat een veilige dosering voor een medicinaal kruid is. Op die manier kun je de gezondheidsvoordelen van het kruidensupplement gericht inzetten, en loop je niet de gezondheidsrisico’s door overdosering.

Zoals voor iedere werkzame stof geldt: wanneer je paard er te veel, over een te lange periode van eet, kan dat schade aan het lichaam opleveren. Een kruid als knoflook kan in grote hoeveelheden giftig zijn voor je paard. Er is een belangrijk verschil tussen dosering en overdosering. Houd je je aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid op de verpakking, dan kan knoflook vele gezondheidsvoordelen hebben voor je paard.

Referentielijst

Pearson, W, Boermans, H.J., Bettiger, W.J., McBride, B.W., Lindinger, M.I. Association of maximum voluntary dietary intake of freeze-dried garlic with Heinz body anemia in horses. American Journal of Veterinary Research, 2005. Link naar het volledige artikel: klik hier.

Saastamoinen, M., Särkijärvi, S, Hyyppä, S. Garlic (Allium Sativum) Supplementation Improves Respiratory Health but Has Increased Risk of Lower Hematologic Values in Horses. Animals, 2009. Link naar het volledige artikel: klik hier.

Self, H. A modern horse herbal. Kenilworth Press, 2004.