Vrije beweging voor je sportpaard: dit levert het op!

Heb jij een paard waar je intensief mee sport? Kom je regelmatig met je paard op wedstrijden waar topprestaties moeten worden geleverd? Een optimale conditie is dan van groot belang. Om de kans op blessures zo klein mogelijk te houden, stal je je paard veilig in een paardenbox.
Maar: is je paard wel zo goed af, 23/7 in een box? Het wetenschappelijk onderzoek ‘Free movement: A key for welfare improvement in sport horses?’ toonde aan dat het welzijnsniveau van een sportpaard dat dagelijks vrije beweging krijgt, aanzienlijk verbetert. Reden te meer om de huisvesting van je (sport)paard eens goed onder de loep te nemen.

Je sportpaard in een paardenbox

Het is nog altijd gebruikelijk op veel (sport)stallen om je paard te huisvesten in een individuele paardenbox. Hij krijgt twee keer per dag een hoeveelheid ruwvoer wat wordt aangevuld met een uitgebalanceerde hoeveelheid krachtvoer. Iedere dag wordt een laag vers stro op de bodem van de stal gestrooid zodat je paard een zacht bed heeft om in te liggen.

Ook vers water is voor je paard altijd binnen bereik. Op het einde van de dag kom jij langs om een uurtje met je paard in de (binnen)rijbak te trainen. Om daarna je paard weer veilig terug in de warme box te zitten.

Je gaat ervan uit dat je paard zo is voorzien van alles dat hij nodig heeft. Maar is dat wel zo?

Een paard heeft behoefte aan vrije beweging

Je paard zit van nature zo in elkaar, dat zijn lichaam optimaal functioneert wanneer het de hele dag in beweging is, te midden van andere paarden.

In een paardenbox heeft je paard deze mogelijkheid niet. Stel je voor: in de natuur is het leefgebied van een paard ongeveer 250 vierkante kilometer. Daar steekt die 9 vierkante meter paardenbox van het gemiddelde sportpaard wel heel karig bij af...

Je paard wordt bij huisvesting in een individuele stal beperkt in het hebben van sociaal contact met soortgenoten. Bovendien wordt je paard bij huisvesting in een paardenbox ook nog beroofd van zijn natuurlijke behoefte aan beweging. Jouw dagelijkse uurtje training of de beweging die je paard krijgt in de stapmolen is onvoldoende om aan zijn behoefte aan beweging te voldoen.

Vrije beweging: goed voor de gezondheid van je paard

Jarenlang onderzoek laat zien dat dagelijkse vrije beweging een positief effect heeft op de algemene gezondheid van een paard. In het bijzonder het bewegingsapparaat, de luchtwegen en het immuunsysteem van je paard profiteren van vrije beweging.

Een groeiende stapel wetenschappelijke artikelen bewijst dat het doorbrengen van zo’n 23 uur per dag in een paardenbox voor je paard bepaald geen pretje is. Toch lijken we er met z’n allen maar niet vanaf te willen wijken om onze paarden op deze manier te huisvesten. Waarom niet?

Sportpaarden: angst voor blessures

Een vaak gehoorde reden om een (sport)paard niet buiten te zetten, is dat hij in de paddock of weide veel meer kans raakt om gewond te raken.

Je hebt je paard wellicht een keer losgelaten in een paddock of weide en het dier ging volledig door het lint. Opgefokt racete hij rond, niet lettend op waar hij zijn benen neerzette. Daar trapte hij een ijzer af, met een beetje pech kwam de halve hoef mee. En hij liep er bovendien een lelijke snijwond en een peesblessure door op… Je laat het voortaan wel uit je hoofd om hem zomaar in een paddock of weide te zetten: “mijn paard kan écht niet naar buiten”.

Begrijpelijk dat je je zorgen maakt, je wilt natuurlijk niet dat je paard gewond of kreupel raakt.

Gezondheidsklachten door huisvesting in een box

Helaas doe je je paard met dit huisvestingsbeleid geen plezier. Gezondheidsklachten als bloedarmoede en gedragsproblemen als agressiviteit en stereotype gedrag als weven worden in vele wetenschappelijke onderzoeken toegewezen aan de huisvesting in een individuele paardenbox.

‘Free movement: A key for welfare improvement in sport horses?’ laat zien dat sportpaarden heel snel wennen aan het dagelijkse moment van vrije beweging op een paddock. Bovendien heeft dagelijkse vrije beweging een zeer positief effect op het welzijn van je paard.

Het onderzoek: vrije beweging en de effecten op paardenwelzijn

In ‘Free movement: A key for welfare improvement in sport horses?’ werden twee onderzoeken gedaan. De sportpaarden die meededen, waren op dezelfde manier op hetzelfde paardenbedrijf gehuisvest. Ze stonden 23/7 in een individuele paardenbox. Geen van deze paarden was gewend aan vrije beweging in een paddock.

Experimentele- en controlegroep

De paarden werden in beide onderzoeken verdeeld in een experimentele- en een controlegroep. De paarden in de experimentele groep kregen dagelijks gemiddeld 50 minuten individueel vrij te besteden in een buitenpaddock van ongeveer 200 vierkante meter. Met dagelijks werd bedoeld 5 dagen per week. Er stond geen ander paard bij het paard in dezelfde paddock.

Ook het dagelijkse uur training of beweging in de stapmolen bleef op het programma staan. De rest van de tijd (22 uur) stonden de paarden in hun eigen individuele paardenbox. De paarden in de controlegroep bleven op de gewoonlijke manier gehuisvest: 23 uur in hun eigen paardenbox met een uur per dag training of beweging in een stapmolen.

1e onderzoek

In het eerste onderzoek werd bekeken hoe snel de sportpaarden wenden aan de nieuwe situatie van dagelijkse vrije beweging in een paddock. Ook werd het effect van de verandering in huisvesting op hun welzijn onderzocht. Hieraan deden 24 sportpaarden mee.

2e onderzoek

Het tweede onderzoek was een evaluatie van het effect van de dagelijkse vrije beweging op het welzijn van de sportpaarden. Daarnaast werd onderzocht hoe lang dit effect zichtbaar bleef.

Voor dit onderzoek werden 20 sportpaarden gebruikt. Van deze paarden deden er 14 ook mee aan het eerste onderzoek. Ze wisselden wel van groep: de paarden die in het eerste onderzoek dagelijks naar buiten mochten, bleven nu binnen en omgekeerd.

Paardenwelzijn meten

Meten is weten. Je wilt weten of het aanbieden van dagelijkse vrije beweging positieve gevolgen heeft voor het welzijn van een paard. Met welzijn wordt bedoeld: hoe ervaart het paard zijn leefsituatie zelf, gemiddeld genomen.

Je kunt je immers doorgaans vreselijk verdrietig voelen, maar best wel eens af en toe een geluksmoment hebben. Of andersom: je bent best gelukkig met je leven maar er zijn soms ook heel verdrietige momenten. Dat geldt ook voor je paard.

Onderzoekers zijn met elkaar overeen gekomen hoe ze de staat van welzijn van een paard kunnen meten. Je paard kan immers geen vragenlijsten invullen, zoals wijzelf.

Stereotype of abnormaal gedrag

Uit eerder wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat paardenwelzijn te meten is door het gedrag van een paard te observeren.

Onderzoekers houden bij, hoe vaak een paard stereotype of abnormaal gedrag laat zien. Stereotype gedrag wordt steeds door je paard herhaald, zonder dat het ergens toe leidt. Je paard heeft er geen duidelijk doel mee.

Weven komt vaker voor bij huisvesting in een box

Een voorbeeld van stereotype gedrag is weven. Weven is een zogenaamd ‘stalgebrek’ waarbij het paard zijn gewicht steeds van het ene op het andere voorbeen brengt, het hoofd daarbij heen en weer beweegt en de nek van links naar rechts.

Andere voorbeelden van stereotype gedrag zijn luchtzuigen, heen en weer blijven lopen voor de deur van de box, voortdurend hoofdschudden of aanhoudend likken, bijten of schoppen.

Chronische stress

Wanneer je paard leeft op een manier die niet bij zijn natuurlijke behoeften past, zal hij eerder dit soort gedrag laten zien. Bijvoorbeeld wanneer hij geen sociaal contact met soortgenoten heeft. Ook wanneer je paard te weinig leefruimte heeft of onvoldoende toegang tot goed ruwvoer heeft, kan hij abnormaal gedrag gaan vertonen.

Stereotype gedrag duidt op chronische stress. Stereotype gedrag is daarom een teken van verslechterd paardenwelzijn.

Oorpositie

Ook de positie van de oren van het paard gedurende de dag is een belangrijke bron van informatie voor het paardenwelzijn. Een paard dat een groot deel van dag met de oren in de nek staat tijdens het eten, zit niet goed in zijn vel.

Bloedonderzoek

Daarnaast werd met bloedonderzoek  het effect van een verandering in de huisvesting bekeken. De paarden die voor de experimenten werden ingezet, waren al gewend aan bloedafname.

De onderzoekers richtten zich op het aantal rode en witte bloedcellen in het bloed van de paarden en het niveau van het hormoon oxytocine in het bloed.

Vergelijken: voor en na een aanpassing in de huisvesting

Om een effect van een verandering in de huisvesting van een (sport)paard te kunnen vaststellen, moet je situaties vóór en na de aanpassing met elkaar kunnen vergelijken.

Voorafgaand aan elk onderzoek werden de paarden daarom gedurende een week in hun normale dagelijkse huisvesting geobserveerd, zonder een wijziging door te voeren.

Vervolgens werd het gedrag van alle paarden dagelijks zowel op stal als buiten in de paddock geobserveerd. Buiten werd gewerkt met video observatie. Binnen op stal gingen de onderzoekers twee keer per dag zelf observeren.

Met scorelijsten verzamelden de onderzoekers op een gestructureerde manier alle gegevens.

Dit leverde een enorme berg aan data op, die de onderzoekers hebben geanalyseerd.

De paarden die meededen in het experiment

Bij de start van het onderzoek bleken alle deelnemende paarden afwijkende bloedwaarden te hebben. Het aantal rode bloedcellen in hun bloed was te laag. Dit duidt op bloedarmoede. Het paard heeft dan niet genoeg gezonde rode bloedcellen om voldoende zuurstof naar de weefsels van het lichaam te vervoeren.

Volgens de onderzoekers komt dit vaker voor bij paarden die de hele dag in een box zijn gehuisvest.

Ook scoorden alle paarden die in deze experimenten gebruikt werden voorafgaand aan het onderzoek hoog op stereotype gedragingen.

Bij de startobservaties in ‘week 0’ was er geen significant verschil in stereotype gedragingen tussen de paarden in de experimentele- en controlegroep.

Dat wil zeggen dat de paarden bij start van het onderzoek allemaal 'gelijk' waren.

Is het haalbaar om een sportpaard dagelijks vrije beweging te geven?

Vooral op de eerste dag dat de paarden uit de experimentele groep buiten in de paddock werden gezet, waren ze super alert, opgewonden, actief in hun beweging en waren ze juist minder aan het eten.

Paarden wennen snel

Dit veranderde al snel: de waakzaamheid, gespannenheid en het drukke bewegen namen in drie dagen tijd drastisch af. Naarmate de paarden vaker buiten stonden, besteedden ze een groter percentage van de tijd aan het eten van het hooi dat aanwezig was in hun paddock.

Stereotype gedrag nam af

De sportpaarden in de experimentele groep kregen drie weken lang dagelijks een klein uurtje vrije beweging in de paddock. De onderzoekers concludeerden dat de stereotype gedragingen van deze paarden significant waren afgenomen in vergelijking met de paarden in de controlegroep die in hun box waren gebleven.

Daarnaast stonden de paarden die paddock-tijd hadden gehad, minder vaak met hun oren in hun nek te eten dan de paarden die op de gewoonlijke manier gehuisvest bleven.

Vrije beweging: positief effect

De sportpaarden die dagelijks vrije beweging in de paddock kregen, wenden snel aan hun nieuwe situatie. Bovendien werd er een duidelijke verbetering in hun welzijn gemeten. Het onderzoek heeft daarmee aangetoond dat dagelijkse vrije beweging een positieve invloed heeft op de korte termijn.

Geen verwondingen

Alle paarden werden door hun vaste verzorger buiten in de paddock gezet. Deze vaste stalmedewerkers rapporteerden dat de sportpaarden geen enkele blessure (verwonding, kreupelheid) hebben opgelopen tijdens hun vrije beweging in de paddock.

Hoe lang heeft je paard plezier van tijdelijke vrije beweging in een paddock?

Blijft het positieve effect zichtbaar bij de sportpaarden, ook al stop je na een paar weken met het geven van dagelijkse vrije beweging in de paddock?

Helaas niet. De paarden die in de experimentele groep waren ingedeeld en dagelijkse vrije beweging in een paddock hadden gehad, keerden na twee weken terug naar hun gewone dagelijkse huisvesting.

Het bleek dat ze bij terugkeer naar 23/7 in hun paardenbox al snel (binnen twee weken) opnieuw stereotype gedragingen lieten zien - zelfs méér dan voorafgaand aan het experiment. Ook stonden deze paarden weer vaker met hun oren in hun nek tijdens het eten.

Oxytocine

Voorafgaand en aan het einde van dit experiment werden de levels van oxytocine in het bloed van de paarden gemeten. Oxytocine is een hormoon dat in verband wordt gebracht met positieve emoties. Je kunt zeggen dat een hoger niveau van oxytocine zorgt voor een 'gelukkiger' gevoel.

Het niveau van oxytocine in het bloed van de paarden die dagelijks vrije beweging in een paddock kregen, steeg significant in vergelijking met de paarden in de controlegroep, die de vrije beweging niet kregen. Voorafgaand aan het experiment was er geen verschil tussen de paarden.

Conclusie: je sportpaard moet naar buiten!

Het onderzoek ‘Free movement: A key for welfare improvement in sport horses?' levert opnieuw wetenschappelijk bewijs: dagelijkse vrije beweging heeft een duidelijk positief effect op het welzijn van je sportpaard.

Bovendien bleek het dagelijks bieden van vrije beweging in een paddock haalbaar te zijn voor sportpaarden die hiermee niet bekend zijn.

Ben je bang dat jouw paard niet naar buiten kan? Zorg er dan voor dat er buiten wat voor hem te beleven is. Een lege, saaie ruimte nodigt niet uit tot beweging. Zorg ervoor dat er een slowfeeder met hooi in de paddock is. En geef je paard toegang tot vers drinkwater.

Kleine aanpassing, groot effect

Vind jij het ook opvallend hoe zo’n minimale wijziging in de huisvesting van een sportpaard voor een aanzienlijke verbetering in het paardenwelzijn kan zorgen? Want zeg nou zelf: wat is nou 50 minuten vrije beweging op een hele dag van 24 uur?

Kennelijk maakt het een heel groot verschil! En dan staat het paard zelfs in zijn eentje op een paddock. Interessant zou zijn om nog verder te onderzoeken wat het effect zou zijn van dagelijkse vrije beweging samen met een soortgenoot.

Ziekte door huisvesting niet opgelost in een paar weken

Feitelijk waren alle deelnemende paarden ziek: ze hadden bloedarmoede. Een aandoening die vaker in verband wordt gebracht met beperkte leefomstandigheden.

De experimenten die voor dit onderzoek werden gedaan, duurden niet lang genoeg om een verandering in de aantallen witte- en rode bloedcellen in het bloed van de sportpaarden te kunnen aantonen. Vermoedelijk moet je om daar een verbetering in te krijgen langduriger verbeteringen in de huisvesting doorvoeren.

Invloed vrije beweging op sportprestaties

Daarnaast was het voor de onderzoekers niet mogelijk om te bekijken of de dagelijkse vrije beweging in de paddock invloed had op de sportieve prestaties van de deelnemende paarden. Precies in de onderzoeksperiode (in 2018 in Frankrijk) werden de wedstrijden jammer genoeg stilgelegd.

23/7 op stal? Niet meer te verdedigen!

Er is dus altijd méér om nader te onderzoeken! Dat neemt niet weg, dat de wetenschap de afgelopen jaren al een enorme berg bewijs heeft geleverd dat het welzijn van (sport)paarden verbeterd kan worden door het aanbieden van vrije beweging en sociaal contact met soortgenoten.

Het argument 'mijn paard komt niks te kort in zijn paardenbox' gaat niet meer op. Met gedegen onderzoek is bewezen dat een paard grote fysieke en psychische nadelen ervaart wanneer hij de hele dag in zijn eentje binnenstaat.

Het is gewoon niet meer te verdedigen om je paard 23/7 te stallen in een individuele paardenbox.

Bron

Free movement: A key for welfare improvement in sport horses? Clémence Lesimple, Lola Reverchon-Billot, Patrick Galloux, Mathilde Stomp, Laetitia Boichot, Caroline Coste, Séverine Henry & Martine Hausberger.

Gepubliceerd in: Applied Animal Behaviour Science, Volume 225, April 2020.

Link naar het artikel op Science Direct (Elsevier).

Indicators of Horse Welfare: State-of-the-Art. Clémence Lesimple.

Gepubliceerd in: Animals, februari 2020.

Link naar dit artikel.

Lees meer!

In 2020 schreef ik de blog Paarden horen niet in een box, ook na het lezen van een wetenschappelijk onderzoek. Heb je die ook al gelezen?