Gewapend met kruiwagen en mestschep maak je je dagelijkse ronde door de paddock. Vlak voor je de volle schep wil omkeren in de kruiwagen, zie je in de mest van je paard ineens wat gekrioel. Vol afgrijzen bestudeer je de bewegende massa van dichtbij. Oh nee, mijn paard heeft wormen! Deze situatie komt vast iedere paardenhouder bekend voor.
In deze eerste blog van de serie 'wormen bij paarden' bespreek ik de vijf meest voorkomende inwendige parasieten bij paarden. In volgende blogs in deze serie krijg je tips voor preventie van wormbesmettingen en lees je over de nadelige bij-effecten van chemisch-farmaceutische wormkuren. Verder ga ik dieper in op wormmanagement op de natuurlijke manier: met kruiden.

Hoe loopt je paard een besmetting op?

Alle wormbesmettingen ontstaan doordat het paard wormeitjes of larven via zijn mond binnenkrijgt. De wormeitjes bevinden zich in mest of in met mest vervuild drinkwater. Graast je paard op een weide waar veel mest ligt, of drinkt hij water waar per ongeluk mest in is gevallen, dan maakt hij kans op een besmetting. Ook spelen of rollen vlakbij mest kan ervoor zorgen dat je paard wormeitjes binnenkrijgt.

De aarsmade bevindt zich op een broeierige, vochtige plek in stallen. De voerbak is daar een goed voorbeeld van. De eitjes van de paardenhorzel worden opgelikt vanaf de vacht van je paard.

De levenscyclus van de worm wordt zo voortgezet in zijn nieuwe gastheer: jouw paard.

Wormen in je paard

Volwassen wormen leggen in de maag of de darmen van je paard hun eitjes. Deze wormeitjes worden met de mest van je paard uitgescheiden en komen zo in je paddock of weiland terecht. Daar ontwikkelen ze zich tot stadium L1 en L2 larven. De ontwikkeling van de larven gaat door in de mest die blijft liggen. Zo komt de larve in het L3 stadium: dat wordt ook het infectieuze stadium genoemd. In dit stadium worden de larven weer door je paard opgenomen, bijvoorbeeld doordat het paard in de buurt van de mest aan het grazen is.

De larven komen (afhankelijk van het soort worm) terecht in het mondslijmvlies en andere delen van het spijsverteringsstelsel van je paard. Daar ontwikkelen ze zich door tot stadium L4 en L5 larven, tot ze een volwassen worm zijn. Zo is de levenscyclus van de worm rond.

De vijf meest voorkomende wormen bij paarden

Er zijn meerdere inwendige parasieten die bij paarden een rol kunnen spelen. Vijf van deze soorten wormen komen echter het meest voor. In deze blog beperk ik me daarom tot deze vijf meest voorkomende inwendige parasieten bij paarden:

• Gasterophilus Intestinalis: besmetting door eitjes van de paardenhorzel;
• Oxyuris Equi: de aarsworm of aarsmade;
• Parascaris Equorum: de spoelworm (of grote rondworm);
• Kleine en grote Strongyliden: de bloedworm;
• Cestoda: de lintworm.

De paardenhorzel

De paardenhorzel (Gasterophilus intestinalis) is een vliegend insect ongeveer zo groot als een honingbij. Horzels worden door veel paarden als heel vervelend ervaren. Dit komt niet doordat de horzel het paard steekt, maar door de prikkelende irritatie die het insect veroorzaakt als het zijn eitjes legt. Een paardenhorzel doet er namelijk alles aan om zijn eitjes op een ideale plek te leggen. Deze ideale plek is vaak op de onderbenen van jouw paard. Soms ook in de manen of in de hals van je paard. Als je gele puntjes in de vacht van je paard ziet op deze plekken, zijn het waarschijnlijk horzeleitjes.

De eitjes zijn op zo’n strategische plek gelegd, dat ze gemakkelijk in de mond van het paard komen als je paard bijvoorbeeld een kriebel met zijn tanden te lijf gaat. Nadat je paard ze heeft opgelikt, komen de eitjes pas uit in het mondslijmvlies van je paard.

Na ongeveer vier weken bereiken de larven de maag van je paard, waar ze maandenlang kunnen verblijven. Uiteindelijk komen ze tegen de zomer pas weer los en verlaten met de mest het paard. In een gat in de bodem van je weide verpopt de larve zich verschillende keren, voordat hij een volwassen horzel is. Deze jonge horzel heeft op zijn beurt weer een week of drie om zichzelf voort te planten, voordat hij sterft.

Aarsmade

Heeft je paard flinke jeuk en een kapot geschuurde staartwortel dan kan dat duiden op een besmetting met Oxyuris Equi: aarsworm. In Nederland wordt deze vaak ‘aarsmade’ genoemd. De aarsworm leeft in de dikke darm en legt haar eitjes langs de rand van de anus. Dit zorgt voor jeuk en irritatie, waardoor het paard gaat schuren.

Je paard kan besmet raken wanneer hij wormeieren van verontreinigde oppervlakten (zoals boxranden of voerbakken) via zijn mond binnenkrijgt. De eitjes van de aarsworm blijven enkele dagen rond de anus van het paard kleven voordat ze vallen of aan bijvoorbeeld de rand van een box of strooisel worden afgewreven.

Op stallen kunnen de eieren in hoge concentraties voorkomen. Vooral op vochtige plekken in het stalstrooisel of bij voerbakken. De eitjes van de aarsworm zijn erg gevoelig voor uitdroging, waardoor ze buiten de stal (los van het lichaam) vaak snel sterven. Besmettingen met aarsmade komen daarom minder vaak voor bij paarden die de hele dag buiten zijn.

Spoelworm

De Parascaris equorum is een rondworm-soort die het meest voorkomt bij jonge paarden onder de zes maanden oud. Deze worm, die ook wel de spoelworm wordt genoemd, komt nauwelijks voor bij paarden ouder dan een jaar. Besmette veulens kunnen kenmerken vertonen als hoesten, een loopneus, maar ook problemen met spijsvertering en koliek. Het veulen kan een dikke buik hebben, een ruwe vacht of een te langzame groei.

Het paard kan besmet raken met deze spoelworm door het eten van besmet gras of het drinken van besmet water. In een levenscyclus van drie maanden worden de ingeslikte eieren larven. Vanuit de dunne darm komen de larven in de bloedvaten terecht. Van daaruit reizen ze naar de lever en uiteindelijk naar de longen, waar ze uit de bloedvaten in de longblaasjes terechtkomen. Dit duurt ongeveer twee tot drie weken. Vanuit de longen worden de larven opgehoest, maar ook weer opnieuw ingeslikt. Ondertussen worden de larven volwassen rondwormen die opnieuw eitjes leggen.

Bloedworm

Ook deze wormen leven als parasiet in het spijsverteringskanaal van je paard. De Cyathostominae (kleine bloedworm) en de Strongylus vulgaris (grote bloedworm) zijn de meest voorkomende maagdarmwormen bij paarden.

Je paard kan geïnfecteerd raken door het opeten van larven, die tot volwassen wormen uitgroeien in de dikke darm. Ingekapseld in de wand van de dikke darm kunnen ze ervoor zorgen dat de opname van voedingsstoffen uit het voedsel van je paard wordt bemoeilijkt. Dit kan ertoe leiden dat je paard gewicht verliest, terwijl hij dezelfde hoeveelheid voer krijgt.

De ingekapselde bloedwormen, zo genoemd vanwege hun roodachtige kleur, kunnen ineens massaal loslaten. Dit kan tot een hevige koliekaanval leiden. Vooral jonge paarden zijn bevattelijk voor besmetting met bloedworm, maar besmettingen komen voor bij paarden van alle leeftijden.

Lintworm

Het woord zegt het al: deze worm is lintvormig. Lintwormen (Cestoda) behoren tot de platwormen (Platyhelminthes). Lintwormen hechten zich met hun kop aan de darmwand.

Lintwormen hebben meestal twee gastheren nodig om volwassen te worden.

De lintworm in de darm legt eitjes in enorme aantallen, die in de ontlasting naar buiten komen en door andere dieren worden opgegeten als de mest op planten terechtkomt. In deze tweede gastheer ontwikkelt zich dan geen lintworm maar een lintwormcyste: een holte in een orgaan, van binnen besmet met lintwormkoppen.

Volgende blog wormen bij paarden

In de volgende blog van deze serie over wormen bij paarden lees je wat je kan doen om de kans op een wormbesmetting te verkleinen. Ook bespreek ik de behandeling van een worminfectie. Er is een groot verschil in de traditionele behandeling van wormen bij paarden met chemisch-farmaceutische wormkuren en de natuurlijke benadering met kruiden. Ook dit verschil komt in een volgende blog in deze serie aan bod.