Hoefbescherming in de paddock

Het is een mooie ontwikkeling dat steeds meer paarden worden gehouden in een actieve groepshuisvesting. De verharde paddockbodem vormt voor paardenhoeven vaak wel een uitdaging. Hoefbescherming in de paddock is een veelbesproken onderwerp. Vooral in de herfst en winter krijg ik steeds vaker de vraag: “kunnen hoefschoenen ook de hele dag aan?” Veel mensen willen terecht geen hoefijzers meer voor hun paarden, maar kampen wel met de vraag wat dan wél de juiste bescherming is voor hoeven die te hard slijten op de paddock. In dit artikel wil ik ingaan op deze vraag.

Laten we vooropstellen: paarden zijn in een actieve huisvesting beter af dan in boxen. En een genageld hoefijzer is ook echt niet meer de beste hoefbescherming die er is.

Actieve huisvesting vraagt soms om hoefbescherming in de paddock

Gelukkig gaan steeds meer paardeneigenaren op zoek naar een paddock paradise of andere vormen van actieve groepshuisvesting. Ook schakelen steeds meer pensionhouders over naar deze manier van paardenhuisvesting. Maar wie denkt dat actieve huisvesting goedkoper of gemakkelijker is komt bedrogen uit. Niets is gemakkelijker dan de paarden allemaal in hun eigen box laten staan om zo aan de individuele behoeftes van paarden of hun baasjes te voldoen.

Als eigenaar van een actieve huisvesting voor paarden weet ik wat een werk en uitdagingen deze manier van paardenhouden met zich meebrengt. Bepaalde plekken worden door paarden heel veel belopen, ze mesten zo’n beetje overal en plassen hebben ze ook favoriete plekken voor.
Dat betekent werk aan de winkel. De mest moet overal weggehaald worden en de veel gebruikte paden moeten het hele jaar door goed begaanbaar blijven. Vooral de herfst en winter staan garant voor extra veel werk én elk jaar weer vrachtwagens schoon zand. Je kunt er ook voor kiezen delen te draineren of te verharden. Verharden is vaak het gemakkelijkst en goedkoopst en vraagt het minste onderhoud.
Al die verharding kan echter wel een uitdaging zijn voor de hoeven van je paard of pony. Soms gaat dat bijna niet zonder hoefbescherming.

Invloed van de leefomgeving op de paardenhoef

Een gezonde paardenhoef past zich aan de omstandigheden aan waar die het meest van de tijd is. Dat wil zeggen: paarden in droge gebieden hebben vaak compactere en hardere hoeven dan paarden die in nattere omstandigheden (drassige, zachte Nederlandse weilanden bijvoorbeeld) leven.

In de natuur zien we duidelijk dat de leefomgeving van het paard een grote invloed heeft op de hoeven. Om het hoefmechanisme goed te kunnen laten functioneren, is tegendruk van de bodem nodig. In droge gebieden is de ondergrond vaak hard: bij minimale beweging is er veel tegendruk. Er is minder flexibiliteit van de hoeven zelf nodig voor een goede doorbloeding. Bovendien zorgt de bodem voor voldoende slijtage.

In zachte, natte omgeving zien we vaak hoeven die zachter zijn. Een zachte bodem geeft weinig tegendruk: een paardenhoef zakt er gemakkelijk in weg. Hoeven van paarden die in zo'n omgeving leven, zijn vaak beweeglijker: er is meer flexibiliteit van de hoef nodig voor een gezonde bloedcirculatie. Doordat de ondergrond niet voldoende slijtage biedt brokkelen er vaak stukken van de hoeven af.

Ook in gebieden waar er een wisseling van droog en nat is (bij het wijzigen van seizoenen) zien we paardenhoeven zich daarop aanpassen, echter is daar wel wat tijd voor nodig.

Ondergrond in actieve paardenhuisvesting

Bij veel stallen met actieve huisvesting is er jaarrond een harde ondergrond zoals beton of bestrating. Deze is dus ook hard in de natte periode van het jaar. Dat vraagt heel veel van de hoeven van de paarden die hier gehuisvest zijn. De hoeven zijn in een natte herfst- en winterperiode door en door vochtig en slijten (te) hard op de verharding.

Juist voerplekken waar veel heen en weer gedraaid wordt zijn vaak verhard, omdat dat makkelijker schoon te maken is. Maar precies dat heen en weer draaien geeft nog eens dat stukje extra slijtage van de hoeven van je paard.

Overgangen geven problemen

De grootste problemen ontstaan tijdens grote overgangssituaties. Paarden die net geïntroduceerd zijn hebben tijd nodig om aan de nieuwe huisvesting te wennen. Vaak moeten juist die paarden meer bewegen doordat ze nog een plekje binnen de groep moeten bemachtigen. Bovendien zijn de hoeven gewoon nog niet gewend aan de situatie.

Je paard van ijzers halen en direct in zo’n groep zetten is dan misschien niet de meest logische keuze. Wellicht heb je de mogelijkheid om je paard eerst te laten wennen aan blote voeten en eventueel verharde ondergrond. Dan komt die extra beweging in de groep wat later.

Verschillende ondergrond in zomer en winter

De overgang is nóg groter als de paarden bijvoorbeeld ‘s zomers op de wei staan en ‘s winters op de verharde paddock. Je hebt dan twee stappen (sprongen!) tegelijk. Want met de hardere ondergrond komt er tegelijk ook meer vocht door het weer.

Waarom zet je je paard niet bijvoorbeeld in de zomer ook ’s nachts op de verharde paddock zodat de hoeven daar in elk geval aan gewend zijn?

Vocht gerelateerde hoefproblemen

Misschien is vocht wel een groter probleem dan de harde ondergrond. In elk geval is de combinatie van beide factoren erg lastig. Een zachte ondergrond is in een vochtige periode ook echt niet ideaal. Veel paarden die op zachtere ondergronden in groepshuisvesting staan kampen met vocht gerelateerde hoefproblemen zoals rotstraal en white line disease.

Het voordeel van een harde bodem is dat je die veel makkelijker schoon kunt maken en dat die ondergrond ook in de natte periodes echt goed kan opdrogen. Wat de hoeven van je paard weer de kans biedt om droger en harder te worden.

Rotstraal

Rotstraal is niet alleen een probleem in de straal. Deze bacteriële infectie zorgt er ook voor dat je paard door de pijn gaat compenseren. Je paard probeert dan de pijnlijke straal te ontlasten tijdens het bewegen. Dit zorgt enerzijds voor een snellere slijtage aan de voorkant van de hoeven (in de toon), maar werkt anderzijds ook averechts op de hoefgroei. Hoe dat precies werkt is een heel artikel op zich. Maar het komt erop neer dat de doorbloeding in de hoeven minder goed werkt als een paard zijn gewicht met name op de voorkant van de hoeven plaatst. Je komt dan heel snel in een neerwaartse spiraal van slechte hoefgezondheid terecht.

Bekappen: rekening houden met de huisvesting van je paard

Hoewel in de winter de hoeven van je paard doorgaans minder hard groeien en hoeven op harde ondergronden wel eens te snel kunnen slijten, betekent dat niet dat paarden minder goed bekapt hoeven te worden. Juist de hoefbalans is ontzettend belangrijk om een hoef gezond te houden. Voor het Kennispunt van HoofWear schreef ik ook een artikel over “te kort om te bekappen”. Je vindt het artikel hier.

Als ik een paard bekap waarvan de eigenaar laat weten dat binnenkort de huisvesting gaat wijzigen of er een andere belangrijke verandering op stapel staat, is dat heel waardevolle informatie voor mijn werk als Hoefspecialist. Breng daarom altijd je hoefsmid of hoefverzorger op de hoogte van aankomende wijzigingen in de huisvesting zodat hij of zij hiermee rekening kan houden bij het bekappen van de hoeven van je paard.

Daarnaast kunnen problemen door vocht of snelle slijtage vroegtijdig door een kundige hoefverzorger worden geconstateerd zodat er tijdig maatregelen kunnen worden getroffen.

Wat kun je als paardeneigenaar zelf doen?

Het is voor jou als paardeneigenaar daarbij erg belangrijk om de hoeven van je paard vooral in de natte periode van het jaar extra te controleren. Zo kun je, wanneer je signalen van rotstraal of vieze plekken in de witte lijn constateert, deze zo snel mogelijk behandelen. Op deze manier voorkom je zo goed mogelijk dat je paard zijn hoeven op een verkeerde manier gaat belasten (met een te snelle slijtage van de hoeven tot gevolg).

Samen met mijn collega Lennart Denkhaus ontwikkelde ik Unique-horn Hoof Care: een lijn hoefverzorgingsproducten die jou als paardeneigenaar de mogelijkheid geeft om verschillende (vocht gerelateerde) hoefproblemen aan te pakken. Naast een deskundige behandeling door je hoefsmid of hoefverzorger, kun je met deze hoefverzorgingsproducten zelf je paard dagelijks ondersteunen bij rotstraal en schimmelinfecties in de hoef.

Bekijk ook de mogelijkheden om de (inloop)stal zo droog mogelijk te houden. Bijvoorbeeld niet helemaal opstrooien maar deels gewoon kaal laten. Paarden mesten en urineren liever in het stro dan op de vlakke vloer. Met gevolg een vieze stalbodem die rotstraal en schimmelinfecties alleen maar in de hand werkt.

Unique-horn Hoof Care heeft een mooi product voor een gezondere stalbodem in het assortiment: Unique-horn Active Stable Balancer. Bij wekelijks gebruik profiteren niet alleen de hoeven, maar ook de luchtwegen van je paard hier van.

Hoefbescherming op de paddock

Verharding in de paddock kan problemen opleveren, maar je paard het hele winterseizoen in de blubber laten staan is ook een recept voor vocht gerelateerde hoefproblemen.

Wat moet je dan? Je kunt de hoeven van je paard beschermen. Ik zal hieronder verschillende vormen van hoefbescherming bespreken. Je kunt dan misschien gemakkelijker beslissen wat voor jouw paard de beste optie is.

Hoefbescherming, wat is dat?

Bij het woord ‘hoefbescherming’ denk je al snel aan iets wat onder of tegen de hoef zit. Maar beschermen gaat veel verder dan dat. Wat dacht je van de leefsituatie aanpassen en in plaats van verharde ondergrond een zachtere ondergrond bieden (zand)? Wij hebben bijvoorbeeld een zandpad direct naast een van de lange verharde paden liggen. Zo kunnen de paarden zelf kiezen over welke ondergrond ze van A naar B willen lopen. Ik weet dat zand ook niet altijd de ideale oplossing is, maar het nadenken over de ondergronden in de paardenhuisvesting opent wel deuren om out of the box te denken als onze paarden niet meer in boxen wonen!

Hoefijzers als hoefbescherming in de paddock

Het traditionele hoefijzer is de meest bekende vorm van hoefbescherming. Hoewel hoefijzers betrekkelijk eenvoudig zijn toe te passen en (mits op de juiste manier bevestigd) goed blijven zitten, waardoor je er als eigenaar geen omkijken naar hebt, zitten er meer nadelen dan voordelen aan deze inmiddels ouderwetse hoefbescherming.

Hoefijzers belemmeren de hoefgezondheid door de remmende werking op de biomechanica in de hoef. Een ander nadeel is dat hoefijzers glad zijn en vooral op harde ondergrond veel risico op uitglijden geven.

Paardeneigenaren en pensionhouders zijn – terecht - bang dat paarden met hoefijzers in een groepshuisvesting andere paarden ernstiger kunnen verwonden dan paarden zonder hoefijzers. Op sommige stallen zijn hoefijzers daarom (voor de achterhoeven) niet toegestaan.

Ik pleit al jaren voor het gebruik van modernere, flexibele manieren van hoefbescherming. IJzer is een prachtig materiaal, maar niet geschikt voor gebruik onder een zo dynamisch, bewegend, levend, essentieel deel van je (sport)paard.

Er zijn inmiddels ook zó veel keuzemogelijkheden in flexibele kunststof hoefbescherming voor paarden dat je tegenwoordig niet meer hóeft te kiezen voor ijzer als bescherming.

Kunststof beweegt mee met de hoef, zorgt voor demping en ondersteunt de doorbloeding in de hoeven van je paard.

Hoefschoenen als hoefbescherming in de paddock

Schoenen voor je paard: dat lijkt de perfecte oplossing! Of toch niet? Hoefschoenen zijn een moderne, gemakkelijke, fijne en flexibele manier van hoefbescherming. Echter: in beginsel zijn hoefschoenen ontwikkeld voor de bescherming van de hoeven van je paard tijdens het paardrijden of mennen in alle disciplines van de paardensport en recreatief.

Medische hoefschoenen bijvoorbeeld bij hoefbevangenheid

Er zijn enkele medische hoefschoenen verkrijgbaar voor bijvoorbeeld ondersteuning bij de behandeling van hoefbevangenheid. Hoefschoenen plus eventueel nog zachte inlegzolen (pads) helpen een paard met pijn aan de hoeven om weer een beetje in beweging te kunnen komen. Beweging is belangrijk voor een goede bloedcirculatie en daarmee essentieel voor de genezing.

Het voordeel van hoefschoenen in dit geval is ook dat je hoefprofessional met grote regelmaat de hoeven kan komen bekappen en controleren: de hoefschoenen kunnen gemakkelijk aan- en uit worden gedaan. Dit is vooral in het beginstadium van hoefbevangenheid heel belangrijk en minder gemakkelijk wanneer er hoefijzers of plakbeslag is toegepast.

Een gezond paard hele dagen in de paddock hoefschoenen laten dragen is niet aan te raden. Hoefschoenen zijn hier gewoonweg niet voor bedoeld. In geval van nood kan het soms probleemloos wel gedaan worden. Maar een hoefschoen op deze manier gebruiken, brengt de nodige uitdagingen met zich mee. Wees je daarvan bewust.

Schuurplekken

Als je ervoor kiest om je paard toch een periode de hele dag op hoefschoenen te laten lopen moet je dagelijks goed blijven controleren op schuurplekken. Vooral tijdens vochtig weer. Hoefschoenen die niet goed zijn aangemeten of eigenlijk nét niet goed passen, zijn een risico doordat ze mogelijk bij iedere stap heen en weer kunnen draaien. Deze wrijving kan ervoor zorgen dat de huid van je paard beschadigt. Vooral bij paarden met een gevoelige dunne huid (denk bijvoorbeeld aan een arabiertje) is dit een belangrijk aandachtspunt.

Er kan ook modder of vuil in de hoefschoenen terecht komen dat voor irritatie - bijvoorbeeld in de kootholte - kan zorgen. Dagelijks de hoefschoenen uitdoen en schoonspoelen of -borstelen is daarom een must.

Bacteriën en schimmels

Het ‘klimaat’ in de hoefschoenen is ook een punt van aandacht. Wist je dat er ook vocht uit de hoeven komt? Net als onze eigen voeten, transpireren paardenhoeven ook. Bij medisch (24/7, of meer dan een paar uur per dag) dragen van hoefschoenen adviseren wij altijd om Unique-horn Magic Hoof Powder in de hoefschoenen en op de hoeven en hoefballen te doen. Dit hele fijnkorrelige poeder absorbeert vocht en remt bacterie- en schimmelgroei. Bovendien ruikt het ook nog eens lekker - in tegenstelling tot natte hoefschoenen.

Daarnaast is het aan te bevelen om de hoefschoenen af te wisselen met een extra paar: je kunt dan steeds één paar schoonmaken en goed laten drogen.

Snelle slijtage

Hoefschoenen die worden gebruikt als dagelijkse hoefbescherming in de paddock zullen naar verwachting veel sneller slijten dan hoefschoenen die alleen voor het rijden of mennen worden gebruikt. Daarnaast is het in ongecontroleerde beweging en vrije huisvesting mogelijk dat hoefschoenen beschadigen of kapotgaan. Met eventueel het risico op verwondingen.

De ene hoefschoen is de andere niet: hoefschoenen die we bij HoofWear hebben ingedeeld in de categorie ‘sport’ zijn per definitie ongeschikt voor het dagelijks dragen in de huisvesting. Laat je goed informeren en lees je uitgebreid in vóór je hoefschoenen voor medisch (24/7) gebruik aanschaft.

Advies

Ik wil je adviseren: maak zéker andere keuzes dan het langdurig achtereen dragen van hoefschoenen wanneer je paard voor een langere periode achtereen hoefbescherming in de paddock nodig heeft. Staar je niet blind op deze ene optie.

Plakschoenen als hoefbescherming in de paddock

Sommige hoefschoenfabrikanten maken ook hoefschoenen om onder de paardenhoef te lijmen. Deze gelijmde hoefschoenen geven veel minder problemen met schuurplekken omdat ze alleen de hoef omsluiten en niet boven de kroonrand uitkomen. Echter: doordat de hele onderkant van de hoef vaak onzichtbaar wordt, is het moeilijk te zien of de straal in goede conditie is en er geen white line disease of andere vocht gerelateerde problemen onder de lijmschoenen ontstaan.

Bovendien moeten lijmschoenen in veel gevallen gelijmd worden met een twee componentenlijm. Dit is vooral in een natte en koude periode moeilijker. Een klus die vraagt om een ervaren hoefspecialist.

Hoofarmor

Er bestaat een soort lijm die over de hoef gesmeerd wordt om de hoef te beschermen. Helaas werkt dat niet voldoende: juist op een verharde ondergrond slijt dit beschermlaagje veel te snel weg. Een heel mooi idee, maar helaas voor deze huisvestingsvraagstukken niet de juiste oplossing.

Kunststof hoefijzers

Kunststof ‘hoefijzers’ is wel een hele rare benaming, aangezien ze niet van ijzer zijn. Op de juiste manier benoemd gaat het om hoefijzervormige kunststof hoefbescherming die genageld of gelijmd kan worden.

Het nagelen van deze vorm van hoefbescherming is het goedkoopst en het gemakkelijkst. De nagelgaten zelf zijn wel risicovol. Elk gat is een opening voor bacteriën en schimmels. Onderzoeken laten zien dat dat echt broedplaatsen van schimmels zijn. Nagels met een koperen legering werken dan weer iets tegen de schimmels. Maar voor mij reden genoeg om door te zoeken naar een alternatieve manier van bevestiging.

Blijft het lijmen over. Het lijmen van kunststof hoefbescherming is wat mij betreft echt de beste oplossing wanneer je paard langdurig hoefbescherming in de paddock nodig heeft. Kunststof hoefijzers zijn er in veel verschillende vormen en maten, en kunnen zelfs 3D geprint worden. Er zijn ook verschillende manieren om te lijmen, bijvoorbeeld met een sneldrogende twee componentenlijm of een secondelijm.

Het toepassen van plakbeslag

Normaal gesproken is jouw eigen hoefsmid of hoefverzorger je eerste aanspreekpunt als het om hoefverzorging en hoefbescherming in de paddock gaat. Hij of zij kent de hoeven van je paard en de uitdagingen van de huisvesting. Zo kan de beste vorm van kunststof lijmbeslag worden gekozen. Materiaal geniet daarnaast vaak een persoonlijke voorkeur: het kan heel goed dat jouw hoefsmid liever werkt liever met het een bepaald merk plakijzers, terwijl een andere hoefverzorger weer een voorkeur heeft voor een merk/soort lijm.

Helaas zijn er op dit moment nog te weinig hoefprofessionals die deskundig zijn in het aanbrengen van plakbeslag. Binnen de hoefsmedenopleidingen is er te weinig aandacht voor goed lijmen en verschillende methodes. En veel hoefsmeden verdiepen zichzelf er niet voldoende in. Zij geven vaak aan dat gelijmde kunststof hoefbescherming in de paddock niet werkt en toch weer loskomt.

Mijn ervaring is echt anders: goed toegepast blijft gelijmde kunststof hoefbescherming gewoon een beslagronde zitten. Ook in modder, klei en bij in de wei of paddock zeer actieve (spelende) paarden.

Natuurlijk bekappers zijn vaak niet, of zeer beperkt opgeleid en daarmee onervaren in het juist toepassen van gelijmde hoefbescherming. Zij zijn vaker geneigd om te zeggen dat het met hoefschoenen ook gewoon kan. Bijscholen is hier een belangrijk punt.

Gelijmde kunststof hoefbescherming in de paddock: aandacht in opleidingen

Ik ben van mening dat het plakbeslag in een opleiding tot hoefsmid of hoefverzorger een belangrijke plek verdiend. In de opleiding tot Hoefspecialist van Centrum voor Hoefgezondheid is er ruim voldoende aandacht voor deze vorm van hoefbescherming. Daarnaast geven we ook meerdaagse bijscholingen voor hoefsmeden en bekappers.

Er zijn nog tal van andere alternatieven voor hoefbescherming in de paddock die ik in dit artikel niet allemaal uitvoerig kan bespreken. Ze kennen allemaal hun eigen voor- en nadelen. Denk aan gipsverband, FormaHoof, of kunsthars.

Terug op stal?

Moeten we onze paarden dan maar weer gewoon op stal zetten? Nee dat zeker niet! Huisvesting in een paardenbox brengt in veel gevallen nog veel meer problemen met zich mee. Niet alleen mentaal is het zwaar voor paarden om de hele dag in een box door te brengen, maar ook gezondheidsproblemen als maagzweren en luchtwegklachten komen bij stalpaarden erg vaak voor.

De hoefgezondheid van je paard heeft zwaar te lijden onder huisvesting in een paardenbox: het is voor een paard essentieel om te kunnen bewegen. En dan hebben we nog niet eens over het vaak ronduit miserabele stalklimaat.

Uit de voeten op kunststof hoefbescherming in de paddock

Helaas kunnen niet alle paarden altijd op blote hoeven goed uit de voeten. Vooral bodemverharding in de dagelijkse huisvesting is een uitdaging. Management technisch kun je het een en ander doen of aanpassen, maar soms is dat zelfs niet voldoende en is het noodzakelijk om de hoeven van je paard (tijdelijk) extra te beschermen. Hoefschoenen zijn daar in beginsel niet voor bedoeld en kunnen te veel problemen veroorzaken. Gelijmde kunststof hoefbescherming is de beste oplossing wanneer je paard hoefbescherming in de paddock nodig heeft.

Er zijn op dit moment nog te weinig smeden en bekappers echt ervaren in het toepassen van plakbeslag. Gelukkig is er steeds meer interesse van hoefsmeden en hoefverzorgers om zich bij te laten scholen op dit gebied. Het is belangrijk dat je de zorg voor de hoeven van je paard aan de juiste hoefprofessional over laat. Stimuleer desnoods dat jouw hoefsmid of hoefverzorger zich verdiept in gelijmde kunststof hoefbescherming. Wanneer je paard dan in de toekomst hoefbescherming in de paddock nodig heeft, is jouw hoefverzorger alvast voorbereid!

Lees verder

Voor het HoofWear Kennispunt schreef ik een artikel over gelijmde kunststof hoefbescherming. Hierin ga ik wat dieper in op verschillende soorten plakbeslag, lijm en de toepassing daarvan. Dat artikel vind je hier.

Ben jij zelf hoefsmid of hoefverzorger en wil jij jouw klanten ook gelijmde kunststof hoefbescherming kunnen aanbieden? Meld je dan aan voor de tweedaagse workshop 'Permanent gelijmde kunststof hoefbescherming'. Meer info vind je op de website van Centrum voor Hoefgezondheid.