In mijn vorige blog in deze serie 'Angst voor je paard' heb ik een start gemaakt met het onderzoeken van angst voor paarden of angst voor paardrijden. In deze tweede blog wil ik verschillende soorten angst verder uitdiepen. Hoewel iedere mens angst anders ervaart, zijn er wanneer het gaat om paarden wel enkele veelvoorkomende angsten aan te wijzen. Zo zijn veel mensen bang voor de mond of achterhand van het paard. Of ben je bang om van je paard te vallen. Ik ga op zoek naar de onderliggende oorzaken van deze vaak voorkomende paardenangsten.

Verschillende soorten angst voor paarden

Angst is een heel individueel gevoel. Ieder mens ervaart angst op een andere manier. Nu we hebben gezien dat een zekere mate van angst functioneel is en bij de mens hoort, kunnen we bekijken welke verschillende soorten angst voor paarden of paardrijden er zijn. Monika Mehlem beschrijft in haar artikel Angst, Plädoyer für ein ungeliebtes Gefühl verschillende angsten en de mogelijke achterliggende oorzaken.

Angst voor mond of achterhand

Veel mensen die beginnen met paarden, hebben geleerd niet dicht achter een paard te gaan staan, want ‘hij kan je trappen’. Zo wordt de gemiddelde beginnende manegeruiter ook gewaarschuwd voor de mond van het paard: ‘let op dat hij je niet bijt!’ Gelukkig leren de meeste beginnende ruiters naarmate hun paardenervaring toeneemt, dat een paard helemaal niet zomaar vanuit het niets begint te bijten of trappen. En hoewel de angst voor tanden en achterhoeven in zekere zin realistisch is – een paard kán er uiteraard mee bijten of trappen – ontstaat uiteindelijk meestal genoeg vertrouwen in de goede intenties van het paard.

Bij sommige mensen blijft echter de angst voor mond of achterhand aanwezig. Het kan dan zijn dat er een achterliggende angst meespeelt, die niet zo zeer met het paard te maken heeft, maar meer met de angstige persoon zelf.

Je benadert een paard niet zomaar: je wilt er iets mee. Dat kan iets kleins als een korte knuffel zijn, of een groter plan als een paardrijles.

Het eerste wat je doet is contact leggen met het paard. Soms draait een paard zich op dat moment met zijn achterhand naar je toe, om wat voor reden dan ook. Dit letterlijke ‘iemand de rug toekeren’ kan als kwetsend worden ervaren. Het niet direct mee willen werken van het paard wordt dan door de ruiter uitgelegd als: “hij wil geen contact met me maken”. Het paard wijst je af. Dit kan diepe gevoelens van afgewezen worden bij de ruiter oproepen. En daarmee angstige gevoelens ‘buiten de groep’ te komen staan. Een basiszekerheid waaraan wordt getornd.

Angst om het paard pijn te doen

Veel mensen leven naar de regel: ‘als ik maar vriendelijk en zacht ben, mag iedereen me’. Ruiters die op deze manier in het leven staan, zijn vaak bang om het paard pijn te doen. Ze zijn angstig wanneer ze duidelijk moeten zijn tegen het paard. Paarden zitten echter niet zo in elkaar: zij nemen zélf het heft in handen wanneer de leiding onduidelijk is. Een besluiteloze, aarzelende ruiter is voor een paard verwarrend en onveilig. Dit kan de onzekere ruiter bevestigen in zijn bange gevoel: ‘zie je wel, het paard vindt mij niet aardig, hij gaat er oncontroleerbaar vandoor’. Angst om het paard pijn te doen, komt vaak voort uit angst om zelf te worden gekwetst.

Angst voor controleverlies

Het rijden op een paard betekent een zekere mate van controleverlies: jij bent niet meer zelf degene die zich op eigen benen verplaatst. Bovendien kan het paard zich vele malen sneller verplaatsen dan jij op je eigen benen. Vooral in galop – bijvoorbeeld buiten op een lange landweg – kunnen gevoelens van angst en plezier nauw met elkaar verbonden zijn. Het paard bepaalt: de ruiter bevindt zich op een grens.

Het kan angstig zijn om je over te geven aan de bewegingen van het paard. Als het paard niet meer te sturen is, word je geconfronteerd met je eigen machteloosheid. Je verliest de grip, wordt overgeleverd aan je eigen gevoelens.

Het je laten meevoeren op de rug van een paard kan zowel een gevoel van groot geluk als diepe gevoelens van pijn en verdriet in een mens losmaken. Een paard in stap geeft de ruiter dezelfde bewegingsimpuls als een kind krijgt in de baarmoeder van de moeder. Zo kan het rijden op een paardenrug een intens behaaglijk gevoel geven. Je voelt je gedragen, stevig ondersteund, samen sta je sterk.

Echter wanneer er in de kindertijd of zelfs al tijdens de zwangerschap sprake was van onvervulde behoeften aan geborgenheid, gedragen worden en zekerheid, kunnen de bewegingen van het paard juist een gevoel van gemis met zich meebrengen. Je hebt je in een belangrijke fase van je ontwikkeling niet ondersteund gevoeld, en komt er nu via de beweging van het paard achter dat je dat zo gemist hebt.

Als je benieuwd bent hoe dit voor jou is, kan je het als volgt uitproberen. Zorg voor een veilige, rustige omgeving en vraag iemand die je vertrouwt om je te helpen. Laat je meevoeren op een bij voorkeur ongezadeld paard. Wat voel je?

Angst om te vallen

Er zijn risico’s aan paardrijden verbonden. Zelfs als je altijd goed oplet, kan er wel eens wat mis gaan. Ik ken geen enkele ruiter die nooit van zijn paard gevallen is. Angst om een volgende keer wéér te vallen is bij veel ruiters in meer of mindere mate aanwezig. Monika Mehlem stelt in haar artikel dat het moment voorafgaand aan een val van het paard veel kan zeggen over de levensinstelling van de ruiter.

Vlak voor het vallen is er sprake van een soort intuïtief beslismoment: ‘blijf ik boven, of val ik?’ In die reflex zijn uitersten te zien: de ene ruiter klemt zich eindeloos vast aan zadel, manen, alles wat hij maar kan vinden om de val zo lang mogelijk uit te stellen. De andere ruiter laat zich bijna direct vallen. Een instelling die vaak terug te vinden is in de rest van het leven: geef je alles, blijf je eindeloos je best doen, tot je er uiteindelijk bij neervalt? Of geef je juist direct op met de instelling ‘het heeft toch geen enkele zin’?

‘Teleurstellingen, nederlagen en mislukkingen horen bij het leven’, volgens Mehlem. Angst om van je paard te vallen heeft vaak te maken met een onderliggende angst om andere doelen in je leven niet te kunnen bereiken, om te falen.

Volgende keer:

Lees in de derde blog in deze serie 'Angst voor je paard' hoe je kunt omgaan met angst voor je paard of angst voor paardrijden.

Bronnen

Monika Mehlem: Angst, Plädoyer für ein ungeliebtes Gefühl (Therapeutisches Reiten, 3/99 26. Jahrgang)

Miriam Nieuwe Weme: Angst (Amazone, augustus 2005)

Afke Teunen: Tussen je oren, onder je cap (Boekenbrouwers, 2018)